Trà là thức uống có từ rất xưa, gắn liền với đời sống con người Á đông, nhất là người Việt Nam. Trà có mặt trong đời sống của ta từ khi ta sinh ra cho đến khi từ giã cõi đời, trà như là một phần tất yếu của đời sống.
Uống trà là một tập quán, tập tục của người Việt Nam, từ hình thức uống đơn giản và thông dụng cho đến thực hiện nghi thức cúng tế đều có sự góp mặt của trà. Phải nói rằng, vai trò và tác dụng của trà trong đời sống của con người Việt Nam rất lớn.
Ngoài phương thức uống trà như là ăn cơm uống nước hằng ngày, trà còn có vai trò cao hơn là đem lại lạc thú, thư giãn sau những giờ phút lao động mệt nhọc, căng thẳng. Uống trà để lấy lại thăng bằng tâm lý, thưởng thức một thú vui; ở mức độ thấp gọi là giải trí, mức cao hơn là tập cho tâm hồn thanh cao, an tỉnh. Như vậy, uống trà trở thành nghệ thuật cao cấp.
Nghệ thuật uống trà khá cầu kỳ và phức tạp, nó hình thành nghi thức uống trà như nghi thức của Tôn giáo, có hẳn một lý thuyết về trà qua tác phẩm được gọi là Trà Kinh, một nghi thức uống trà gọi là Trà Đạo. Có kinh, có đạo đó là tính chất Tôn giáo của Trà.
Nguồn gốc cây trà có từ xa xưa, nhiều huyền thoại bao quanh sự xuất hiện của cây trà, cho thấy người ta ưu ái cây trà như thế nào. Trà theo huyền thoại thì do Tổ sư Bồ Đề Đạt Ma, Ngài không muốn bị sự buồn ngủ chi phối nên đã cắt hai mí mắt vứt xuống đất, ở chỗ đó mọc lên cây trà. Huyền thoại tuy không đáng tin, nhưng điều đó nói lên một thực tế rằng, những người đầu tiên dùng trà là các thiền sư, mục đích là làm cho tâm trí được bình thản và chống lại sự buồn ngủ khi ngồi thiền; mặt khác, nghệ thuật uống trà xuất phát từ các Thiền sư, các Đạo gia.
Nghệ thuật uống trà thịnh hành từ thời nhà Đường, là thời đại thịnh vượng nhất của Trung Hoa, nhất là về mặt thi ca, văn học nghệ thuật, trong đó nghệ thuật uống trà cùng phát triển. Lục Vũ, tác giả của Trà Kinh, được coi là trà thần, ông là một cư sĩ ở trong chùa. Sau này, nghệ thuật uống trà truyền sang Nhật Bản gọi là Trà Đạo . Thời bấy giờ, nghệ thuật trà sánh vai với các nghệ thuật khác như cầm kỳ, thi, họa. Trà được coi là cao hơn tửu và kỳ vì phẩm chất thanh cao của nó.
* Nghệ thuật trà phải hội đủ 9 yếu tố :
1. Phải chế lấy trà
2. Phải có khả năng chọn lựa loại trà và hương vị trà
3. Phải có đầy đủ dụng cụ
4. Phải sửa soạn lửa củi cho đúng cách
5. Phải có nước pha trà thích hợp
6. Phải sấy cho đúng cách
7. Phải tán trà cho tốt
8. Phải pha trà một cách khéo léo
9. Phải uống trà đúng cách.
Vấn đề loại trà cũng rất phong phú, nó cũng liên quan đến nghệ thuật thưởng thức trà. Có những loại trà nổi danh trong lịch sử trà được ghi chép lại như Trà Long Tĩnh ở Tỉnh Triết Giang, Trà Mông Đỉnh ở Tỉnh Tứ Xuyên … càng ngày càng có nhiều loại trà nổi tiếng không chỉ ở Trung Quốc mà ở Hà Nội ta cũng có nhiều loại trà đặc biệt được các trà gia ưa chuộng, như trà Bắc, Trà Thái Nguyên, trà Cổ thụ, Bảo Lộc…
Những loại trà nổi danh cũng có những huyền thoại thú vị như trà Mông Đỉnh ở Tứ Xuyên đã đi vào Văn Học Phật Giáo. Trong nghi lễ tiến cúng các hương linh, nghi dâng trà có bài kệ:
Dương Tử Giang tâm thuỷ
Mông Sơn Đỉnh thượng trà
Hương linh tam ẫm liễu
Tão sinh pháp vương gia
Tạm dịch:
Nước dòng sông Dương tử
Chế bình trà mông sơn
Hương linh ba lần uống
Sinh qua cõi Phật liền.
Tuy hơi cường điệu, nhưng muốn nói rằng một tách trà ngon đúng điệu sẽ làm cho tâm hoà vơi đi những muộn phiền tâm hồn sẽ thanh tịnh và đạt được nhiều siêu thoát.
Nghệ thuật pha trà và uống trà
* Có 5 yếu tố căn bản để có được một tách trà ngon.
Trà ngon
Biết pha chế
Thời gian
Không gian
Tâm trạng
(bạn bè)
1. Trà ngon:
Tùytheo khẩu vị để mua loại trà có ướp hay không ướp. Nếu trà ướp hương thì phải nói đến trà sen Hồ Tây. Còn loại trà mộc (không ướp hương) thì các loại trà Bắc như: Trà Thái Nguyên, Trà Shan Tuyết, Cổ Thụ,.. là những loại trà đáng được nhắc đến, có thể nói đó là những loại trà đặc sản mà bất kỳ ai sành trà cũng đều biết. Bên cạnh đó, khi đã có trà ngon rồi thì việc bảo quản trà cũng rất quan trọng. Ánh sáng và độ ẩm là hai kẻ thù chính của trà, do vậy phải thật lưu ý khi bảo quản.
2. Biết pha chế:
+ Trà cụ: Bình và tách trà bằng đất nung hay sứ, không dùng kim loại và thủy tinh gồm có: Bình, tách (một chén lớn và các chén nhỏ) thìa gỗ hay tre để lấy trà, khay trà (thêm trà huyền), bình đựng trà.
Tất cả đều phải sạch sẽ (nhưng không rửa bằng xà phòng) bày sẵn ở trên bàn. Ấm trà được mở nắp lật ngửa trên bàn hay trên dĩa sợ bị dơ.
+ Tự mình pha chế trà: Khác với uống rượu có người hầu rượu, tự mình sắp đặt bình tách, tự mình pha trà. Điều này nói lên cái lý khắc kỳ vô ngã, không kiêu kỳ, cao sang, làm cho trà và tâm mình trở nên thanh khiết. Mỗi động tác chuẩn bị đều được kiểm soát, tỉnh thức và nhẹ nhàng.
Đối với mỗi loại trà đều có một cách pha chế riêng.
3. Thời gian và không gian:
Uống trà vào lúc nào ở đâu ? Người xưa nói: “Bán dạ nhất bôi tửu, bình minh tam trản trà”. Buổi chiều sau khi làm việc, thanh thản thì tốt. Nơi chốn thì trong phòng hay ngoài sân, trong vườn đều được. Các tiêu chí cần có của một không gian thưởng trà là sạch sẽ, thoáng mát, thật yên tĩnh và gần gũi với thiên nhiên thì càng tốt.
4. Tâm trạng:
Uống trà lúc tâm tư rối bời, lo lắng, sợ sệt hay hưng phấn, náo nhiệt đều không đúng. Tâm lý phải trầm ổn, thư thái và tỉnh thức. Sự cảm nhận hương vị một tách trà liên quan rất chặt chẽ với tâm trạng tâm lý.
Một cảm xúc trọn vẹn là cảm xúc toàn diện thống nhất giữa tâm thân và hoàn cảnh. Một giây phút ngưng động vắng mặt mọi tư duy đối chiếu phân biệt, thất tình, … Một cảm giác siêu thoát có tác dụng nuôi dưỡng thân tâm.
Một cái nhìn trọn vẹn là một cái nhìn thấy rõ các mối quan hệ của tách trà với con người, vũ trụ, thiên nhiên, uống trà như uống cả vũ trụ.
Bạn bè (nếu có) thì phải là bạn đồng cảm đồng chí có thể chia sẻ với nhau những vấn đề riêng tư mà không còn sự tự vệ nào. Người phục vụ (khi đông người, nên là người được tập luyện tránh thô kệch vụng về).
TÓM LẠI:
Trong đời sống của Xã hội hiện đại, con người phải đối mặt với sự tăng tốc về mọi mặt kinh tế xã hội, sự đấu tranh, cạnh tranh sẽ tạo nên căng thẳng cho tâm lý làm mất thăng bằng tâm sinh lý đưa đến bệnh tật, stress. Tìm cho mình cơ hội để thư giãn tinh thần là điều cần thiết. Thưởng thức trà là cơ hội trong tầm tay của mọi người. Qua thưởng thức trà, như là một hoạt động nghệ thuật, sẽ đưa đến cho ta một sự hưởng thụ nhẹ nhàng, thú vui thanh nhã, làm quân bình đời sống tinh thần và thể chất, nâng cao chất lượng sống và ý nghĩa sống cho con người.
Nguồn: sưu tầm